کوچک ، حقیر ناچیزم که خاک پایشان هم نیستم....
امام سجاد علیه السلام در امر عبادت و مناجات با حضرت حق از همگان پیشی گرفته بود، چندان که مورد سوال و حتی اعتراض خاندان و یاران خویش قرار می گرفت.
امام علیه السلام در هنگام ادای فریضه نماز، چنان خوف خدا سراسر وجودش را فرا می گرفت که تمام اعضای بدنش می لرزید و چون وارد نماز می شد چنان خشک و بی حرکت می ایستاد که جز آنچه باد از لباسشان تکان می داد دیگر حرکتی از او مشاهده نمی شد. امام باقر علیه السلام عبادت پدرش را چنین توصیف می کنند: «پدرم در نماز قیامی داشتند چون قیام بنده ای ذلیل در پیشگاه سلطانی با شکوه و با هیبت، و نماز او چنان می نمود که نماز وداع است و گویی برای همیشه با آن خداحافظی می کند»
از سیاست های ثابت و همیشگی اهل بیت علیهماالسلام بعد از شهادت سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام احیای نهضت عاشورا بود؛ زیرا نهضت عاشورا تابلوی زیبا و پرافتخار غیرت دینی و شجاعت و ظلم ستیزی و عدالت خواهی است و امامان معصوم با احیای آن می خواستند این ارزش ها را در جوامع مسلمان زنده نگه دارند. در این باره امام سجاد علیه السلام نقش به سزایی داشتند؛ چراکه در مدت 35 سال حیات پربرکتشان بعد از واقعه عاشورا، به روش های مختلف نهضت عاشورای حسینی را در جامعه زنده می کردند که خود مبارزه شدیدی علیه دستگاه حاکم به شمار می رفت. برخی اقدامات امام سجاد علیه السلام در این باره عبارت است از:
1. گریه مداوم بر سیدالشهداء علیه السلام ؛
2. یادآوری وقایع عاشورا؛
3. توصیه حضرت به زیارت امام حسین علیه السلام ؛
4. سجده بر تربت حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام و سفارش بدان
هر کس هنگام خواب آیة الکرسی را 3 مرتبه بخواند، خداوند او را از شرّ شیطان حفظ می کند
"سخرَة" چنان که ابن منظور در "لسان
العرب" آورده، به معنای "الضحکة" است; یعنی ریشخند کردن، و "مسّخّر" به
پدیده ای می گویند که او را به کاری که مایل به انجام دادن آن نیست، وادار
کنند. (لسان العرب، ماده سخر)
این معنا به معنای اول که ریشخند و
ذلیل کردن است، باز می گردد و کسی را به کاری که به انجام دادن آن مایل
نیست، وادار کردن به معنای ذلیل کردن او است؛ چنان که در همان منبع آمده
است: "قال الله تعالی: " وَسَخَّر لَک الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ دَآئِبَینَ وَسَخَّرَ لَکم اللَّیْلَ وَالنَّهَارَ "؛ ای ذللهما؛ و [خدا] خوشید و ماه ، شب و روز را مسخّر شما گردانید؛ یعنی آن ها را ذلیل کرد [و در خدمت شما قرار داد]." [33 ابراهیم]
نام نهادن این آیه [آیه، 54] به دلیل طرح مسألة "مسخّر شدن برخی موجودات" در آن است.
خداوند
متعال در آیه ی سخره، یعنی آیه ی ۵۴ سوره ی اعراف می فرماید: پروردگار شما
خداوندی است که آسمان ها و زمین را در شش روز [شش ایام] آفرید: سپس به
تدبیر جهان هستی پرداخت، با پرده تاریک شب، روز را می پوشاند و روز به سرعت
در حرکت است و شب را طلب می کند و خورشید و ماه و ستارگان را آفرید، در
حالی که در تسخیر فرمان او هستند، آگاه باشید که آفرینش و تدبیر جهان برای
خدا [و تحت فرمان] اوست، پر برکت است خداوندی که پروردگار جهانیان است.
این آیه در واقع جوابی است برای بت
پرستان که تصور می کردند بت ها شفاعتشان خواهند کرد و آیات الهی و انبیاء
را تکذیب می کردند که قبل از این آیه، به آن اشاره شده است و خداوند می
خواهد برساند که همه ی امور جهان و آخرت در زیر سیطره اوست و همه را خداوند
مسخر کرده است و اگر شفیعی باید باشد، آن شفیع کسی است که جهان در تسخیر
اوست نه بت های ساخته دست بشری که هیچ تحرکی ندارند و خداوند برای شخصیت
دادن به انسان نعمت ها را به او یادآوری می کند و یکی از آن نعمت ها این
است که خورشید، ماه و ستارگان به امر الهی در خدمت انسان ها می باشند و
خداوند این ها را مسخر کرده تا به مردم سود برساند. [مکارم شیرازی، ناصر.
نمونه، ج ۱۱، ص ۱۷۱]
بنابراین، باید دل ها به خدا متوجه
شود که اگر بشر خدا را بشناسد، به سلامت و سعادت ابدی می رسد و شناخت خدا
تفکر در آیات او که در آسمان و زمین پراکنده است، میسر می شود.
اوست
که آسمان و زمین را آفرید و دانش بشر هرچه فراتر رود، نشانه های عظمت و
قدرت را بیشتر خواهد دید. اوست که اولین بار هستی را بیافرید و امور آن به
گونه ای مستمر در دست قدرت خویش قرار داد، اوست صاحب قدرتی گسترده و اوست
پدید آورنده رشد دهنده ی مخلوقات و اوست پروردگار جهانیان.
آثار خواندن این آیات
در
مورد آثار قرائت این آیات، مطالب زیادی در روایات آمده است؛ از جمله این
که قرائت این آیات (هفتاد بار) موجب رفع شرّ شیطان های جنّی و انسی می شود.
[مستدرک الوسائل، ج 4، ص 169؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 521،ح 3134؛ جامع
الدعوات، ص 19؛ اصول کافی، ج 1، کتاب الحجة، ص 279] روایات این آیه را در
صفاء قلب و اطمینان نفس و نفی خواطر و برطرف کردن شک، موثر می دانند. [
بحارالانوار، علامه مجلسی، ج 78، ص 241؛الکافی، ج 2، ص 539]
امام
صادق (علیه السلام) در روایتی می فرماید: هر کس هنگام خواب آیة الکرسی را
(3 مرتبه) و «آیه شهداللّه» و «آیه سخره» و «آیه سجده» را بخواند، خداوند
او را از شرّ شیطان سرکش حفظ می کند و بر او 30 فرشته می گمارد که خداوند
را حمد، تسبیح، تکبیر و تهلیل کنند و برای او طلب مغفرت نمایند تا از خواب
برخیزد و ثواب تمام این ذکرها برای او خواهد بود. [بحار الانوار؛ ج 84/180]
همچنین
خواندن آیه سخره در رکعت ششم از نوافل ظهر، [جواهرالکلام، 8/175 و 184؛
زبدة البیان/114] بر بالین محتضر (براى راحت جان دادن او)، [جواهرالکلام
8/184] هنگام ترس از ساحر و شیطان، هنگام چموشى حیوان و عدم تمکین آن،
[مجمع الفائدة 2/ 107 و 108؛ زبدة البیان/ 114] هنگام رسیدن حاجى به عرفات ،
[المهذب 1/247 ] و هنگام ورود به مسجد، [ذکرى الشیعة، 3/135] مستحب است.
امام صادق علیه السلام وقتی به آسمان نگاه می کردند، این آیه را می خواند:
إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ لآیَاتٍ لِّأوْلِی الألْبَابِ [آل عمران : ۱۹۰] و سپس آیه ی سخره را می خواند. یعنی إِنَّ رَبَّکم اللّه الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ... آیه ۵۴ سوره ی اعراف و پس از آن دعا می کردند. [نوری، حسین. مستدرک الوسائل، ج ۴، ص ۱۴۸، ب ۱۰]
تلاوت این آیه در طهارت باطنی، طهارت خیال اثر دارد
اما طهارت خیال از اعتقادات فاسد است و جولانش در میدان آمال و امانی می باشد.
انسان
باید مراتب طهارت ظاهری را بگذراند تا به مرتبه باطنی برسد. طهارت باطنی
را مراتبی است که از طهارت خیال آغاز می گردد و به طهارت روح و سِرّ پایان
می پذیرد.
مهمترین و مشکل ترین مرتبه طهارت و پاکی، مرتبة قوه خیال
است. چرا که انسان باید آن را از تخیلات بی خود و سوء ظن های بیجا نجات
بخشد.
از جمله راه های تطهیر قوّه ی خیال، مداومت در خواندن آیه ی
سخرِه می باشد که به قوّه ی خیال توحّد می بخشد. زیرا قوّه ی خیال بر اساس
اصل مجرّدیّتش زود به آن چه که روی آورد، خو می کند.
انسان اگر
مدّتی با این آیه یا آیاتی مشابه این حشر پیدا کند، خواهد توانست نفس خود
را به توحّد بکشاند. در بیانی دیگر متذکر شده اند که آیه سخره دستور العمل
سائر در برنامه ی سالکان است و تأثیر آن در صفای قلب و اطمینان نفس و نفی
خواطر و ازاله ی شک و وسواس موثر بوده و آدمی را به یقین می رساند ... (
هفتاد مرتبه گفتن این آیات، برای نفوس طالب معارف، موثّر است و اثر آن به
صورت یقینی اثبات شده است.) [کتاب شریف «شرح مراتب طهارت»؛ از رساله ی وحدت
از دیدگاه عارف و حکیم حضرت علاّمه حسن زاده ی آملی]
امام زمان(عج)
درخواستهایی از شیعیانشان دارند که بسیار ساده است و اکثراً هم مربوط به
بحث دعا برای ظهورشان میشود مثلاً حضرت در روایتی فرمودهاند:
*به شیعیان و دوستان ما بگویید که خدا را به حقّ عمّهام حضرت زینب(س) قسم دهند که فرج را نزدیک گرداند. (شیفتگان مهدی، ج 1، ص 251)
حالا خدا وکیلی ما چند بار خدا را به حق عمه جان امام عصر، زینب کبری قسم دادهایم که فرج را برساند وقتی امام(ع) دعا برای فرج را اینگونه میخواهد حتماً علتی دارد و حتما تاثیر بیشتری دارد که امام اینگونه میفرمایند.
*در برخی روایات، دعا برای فرج از حقوق اهل بیت(ع) بر شیعیان شمرده شده است؛ چنان که امام صادق(ع) فرمودهاند:
همانا از حقوق ما بر شیعیان این است که بعد از هر نماز واجب، دستهایشان را بر چانه گذاشته و سه مرتبه بگویند:
یا رَبَّ مُحَمَّدٍ عَجِّل فَرَجَ آلِ مُحَمَّدٍ.
یا رَبَّ مُحَمَّدٍ إِحفَظ غَیبَةَ مُحَمَّدٍ.
یا رَبَّ مُحَمَّدٍ إِنتَقِم لِابنَةِ مُحَمَّدٍ.
ای پروردگار محمّد(ص)، فرج و گشایش امور آل محمّد را تعجیل فرما.
ای پروردگار محمّد(ص)، محافظت کن (دین را در) غیبت محمّد(ص)
ای پروردگار محمّد(ص)، انتقام دختر محمّد(ص) را بگیر. (صحیفه مهدیه، ص 195)
*یکی دیگر از سفارشات امام عصرعج الله به جا آوردن سجده شکر حداقل بعد از هر نماز میباشد ایشان در روایتی چنین میفرمایند:
سجده الشکر من الزم السنن و اوجبها.
سجده شکر از لازمترین و بایسته ترین مستحبات است. (بحارالانوار، ج53، ص161)
کیفیت
و نحوه انجام سجده سهو در مفاتیح ذکر گردید حال با خودتان ببینید چند
مرتبه تا به حال این سفارش امام زمانتان را انجام دادهاید.
*اما دیگر درخواست امام زمان(عج) خواندن زیارت عاشورا است. چنانکه در ملاقاتی که سید رشتی با امام زمان(عج) داشتهاند؛ امام زمان به سید رشتی میفرمایند: که چرا عاشورا نمیخوانید؟ و بعد سه بار می فرمایند عاشورا، عاشورا، عاشورا. (مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی)
و امام صادق(ع) در رابطه با زیارت
عاشورا به صفوان فرمودند: «زیارت عاشورا را بخوان و از آن مواظبت کن، به
درستی که من چند چیز را برای خوانندهی آن تضمین میکنم:
1-زیارتش قبول میشود.
2-سعی و کوشش او مشکور میباشد.
3-حاجات او هرچه باشد از طرف خداوند بزرگ برآورده میشود و ناامید از درگاه خدا برنگردد.»
سپس
فرمود: «ای صفوان، هرگاه برای تو به سوی خداوند متعال حاجتی روی داد، پس
به وسیلهی این زیارت از هرجا و هر مکانی که هستی، به سوی آن حضرت توجه کن و
این دعا را بخوان و حاجتت را از پروردگار بخواه که برآورده میشود و
خداوند وعدهی خود را خلاف نخواهد کرد.» (بحارالانوار، جلد 98، ص 300)
*و دیگر خواستههای امام زمان از ما خواندن زیارت جامعه و نماز نافله میباشد. کدامیک را انجام میدهیم؟!
اما
مهمترین وظیفه شیعه از بین تمامی اینها دعا برای فرج امامش است که این دعا
از واجبات دینی در زمان غیبت معصوم است چنانکه امام جواد(ع) میفرمایند:
مهدی ما آن امام هدایت گری است که واجب است در دوران غیبت انتظار او را کشید و در زمان ظهور از او اطاعت کرد. (کمال الدین ج2، ص 377)
و
فرمایش امام حسن مجتبی(ع) به مرحوم فقیه ایمانی که دعا برای فرج را مثل
نمازهای پنج گانه واجب دانستهاند نیز مؤیّد این معناست. (مکیال المکارم
ج1، ص333)
دعا برای ظهور امام عصر(ع) از راههای نجات در دوران ظلمانی غیبت نیز هست؛ زیرا امام حسن عسکری(ع) فرمودند:
سوگند
به خدا ـ فرزندم ـ دارای غیبتی خواهد بود که هیچ کس در آن دوران از هلاکت و
نابودی رهایی نمییابد، مگر کسی که خداوند او را بر اعتقاد به امامت وی
استوار ساخته و بر دعا برای تعجیل ظهور آن حضرت توفیقش ببخشد. (کمال الدین،
ج2، ص368)
یعنی اولاً دعا
کردن برای فرج از راههای نجات از هلاکت و گمراهی در زمان غیبت است و دوماً
دعا برای ظهور یک توفیق است که خدا نصیب انسان میکند و شاید نصیب همه کس
نشود.
وقتی بحث از ظهور به میان میآید برخی میگویند: «امام زمان به این زودیها نمیآید»
این
گونه اظهار نظرها، خلاف روایات متعدّدی است که به ما امر میکند هر صبح و
شام منتظر فرج باشیم و تأکید میکند که ظهور به طور ناگهانی و زمانی که
مردم گمان نمیبرند صورت خواهد پذیرفت. محبّت و علاقه به امام نیز اقتضا
دارد که ما ظهور را دیر نپنداریم؛ زیرا غیبت، دوران تنهایی، دل شکستگی و
غصب حقّ امام است. آیا اگر فردی از عزیزان ما به زندان افتاده باشد یا به
سفر رفته و بازنگشته باشد، تحمّل آن را داریم که کسی بگوید: «بی خود منتظر
نباشید؛ به این زودیها نخواهد آمد!» در برابر چنین سخنانی، چه واکنشی نشان
خواهیم داد؟
بعضی
دیگر میگویند ما گنهکاریم چه فایدهای برای ظهور دعا کنیم دعای ما مستجاب
نمیشود. اگر بَنا بود دعای گناهکاران مستجاب نشود و از درگاه رحمت الهی
مأیوس شویم، خداوند باب توبه را پیش روی بندگان خویش نمیگشود. مگر قرآن
نمیفرماید که حسنات، سیّئات را از بین میبرد؟ آیا حسنهای بالاتر از دعا
برای فرج که افضل اعمال در دوران غیبت شمرده شده سراغ دارید؟